वनस्पति-आधारित आहार जसलाई ‘भेगन डाइट’ पनि भनिन्छ । केही वर्षयता यसको लोकप्रियता बढ्दै गएको छ । विश्वभर भिगन डाइट अपनाउनेहरू बढ्दै गएका छन् ।

के हो भेगन डाइट ?

भेगन डाइट त्यस्तो डाइट हो, जहाँ माछा-मासु, अण्डा मात्र हैन, पशुपक्षीको कुनै पनि उत्पादनको अंश हुँदैन । यो भनेको विशुद्ध शाकाहारी हो । यस किसिमको डाइटमा गाईको दूध समेत वर्जित हुन्छ । किनभने गाईको दूध प्रकृतिले उसकै बाछोका लागि दिएको हो, मान्छेका लागि होइन भन्ने मान्यता रहन्छ । यसरी प्रकृति वा पशुपक्षीसँग भावनात्मक रूपमै एकाकार भएर फरक किसिमको खानेकुरा तयार गर्नुलाई भेगन डाइट भनिन्छ ।

यो डाइटमा अण्डा, मासु, डेरी प्रोडक्ट लगायत सबै प्रकारका पशुजन्य उत्पादनलाई भोजन, कपडा तथा अन्य कुनै उद्देश्यका लागि वञ्चित गरिएको छ । मानिसहरू विभिन्न कारणले भेगन डाइटलाई फलो गर्छन् । यसको मुख्य कारण पर्यावरणप्रतिको चिन्ता वा पशुपक्षीप्रतिको माया पनि एक विशेष कारण हुनसक्छ । तथापि, यसको विभिन्न स्वास्थ्यलाभ पनि हुन्छ ।

किन अपनाउने भेगन डाइट ?

भेगन डाइटले मन र शरीरलाई शान्त तुल्याउँछ । यसको सेवनले शरीरको तौल सन्तुलित रहनुका साथै शरीरलाई आवश्यक सम्पूर्ण पोषक तत्त्व यी फाइट फलो गर्नाले प्राप्त हुने गर्छ । यसको सेवन मुटुरोग, उच्च रक्तचाप तथा क्यान्सर जस्ता रोगको जोखिम कम हुने गर्छ । यसको सेवनले पाचनतन्त्र दुरुस्त रहने भएकाले पनि भेगन डाइट हामी सबैका लागि एक राम्रो विकल्प हुनसक्छ । तर भेगन डाइट अपनाउनेहरूमा पोषकतात्वको सन्तुलन गर्न केही कुरामा ध्यान दिनुपर्छ ।

भेगन डाइटमा पोषकतत्व सन्तुलित गर्न के खाने ?

प्रोटिन

भेगन खानामा पनि मान्छेका लागि प्रोटिनको राम्रो स्रोत पाउन सकिन्छ । जस्तो, दाल, सोयाबिन, राजमा, केराउ, बदाम, काजु, सूर्यमुखी फूलको गेडा, चियाको धुलो, ब्रोकाउली आदि यस किसिमको खानेकुरामा पाउन सकिन्छ ।

आइरन, भिटामिन बी–१२

आइरन रुख-बिरुवाबाट प्राप्त हुने फलहरू जस्तै, पालक, दाल, सोयाबिन, हरियो पत्तेदार तरकारीमा पाइन्छ । धनियाँ, कागती, अमिलो फल आइरनका स्रोत हुन् । जमिनभित्र वा माटोमा फल्ने खानेकुरा जस्तै– आलु, गाँजर, मुला, तरुलमा भिटामिन बी १२ पाइन्छ ।

जिङ्क र क्याल्सियम

भेगन डाइटमा केही अन्य जरुरी पोषक तत्त्वमा जिङ्क र क्याल्सियम समेत हुन्छ । गेडागुडी, विभिन्न प्रजातिका बीउ, राजमा जिङ्कको प्रमुख स्रोत हुन् । तिल, बदाम र हरिया सागसब्जी क्याल्सियमको प्रमुख स्रोत हुन् ।

भिटामिन डी

भिटामिन डीको सबैभन्दा राम्रो स्रोत भनेको घामको किरण नै हो । बिहान वा साँझको घाम ताप्नुपर्छ, शरीरमा भिटामिन डी प्राप्त हुन्छ । घामको किरणबाट पाइने भिटामिन डीले हड्डीलाई बलियो बनाउने मात्र नभई सम्पूर्ण शरीरलाई समेत बलियो बनाउन मद्दत गर्छ । खानाको कुरा गर्दा च्याउबाट पनि भिटामिन डी पाइन्छ ।