काठमाडौं । अमेरिकाले भोलीदेखि भारतीय आयातमा थप २५% भन्सार कर लागू गरिने घोषणा गरिसकेको छ, जसले कुल भन्सारदर ५०% पुर्याउनेछ । यो कदम राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको नयाँ कार्यकारी आदेश अन्तर्गत गरिएको हो, जसले रूससँग भारतको तेल व्यापारलाई अमेरिकी राष्ट्रिय सुरक्षाको लागि खतरा मान्दै लागू गर्न लागेको हो ।

अमेरिकी गृह सुरक्षा विभागद्वारा जारी गरिएको सूचना अनुसार, भारतले रूसबाट निरन्तर तेल खरिद गरिरहेको तथ्य अमेरिकी सुरक्षा दृष्टिले अस्वीकार्य रहेको भन्दै यो कदम चालिएको हो ।

ट्रम्प प्रशासनले यसलाई साथी वा सहयोगी देशहरूको विरुद्ध व्यापार नीतिभन्दा ठोस रणनीतिक दबावको एउटा हिस्सा बनाएको देखिन्छ । यसलाई रूससँगको व्यापारलाई गम्भीर आर्थिक दबाबमार्फत घटाउने प्रयासका रुपमा समेत देखिएको छ ।

अमेरिकी बजारका लागि भारतीय सामानहरू, विशेष गरी इन्जिनियरिङ, हीरा, गहनाहरू रहेका छन् । यस निर्णयले भारतीय निर्यातमा ठूलो धक्का पुग्ने साथैे भारतीय मुद्रामा दबाव बढाएको छ र शेयर बजार पनि गिरावटमा गएको छ । कपडा, गहना, अटो कम्पोनेन्ट्सजस्ता श्रम–निभरित क्षेत्रहरूले पहिलो चोट अनुभव गर्ने देखिन्छ, जसले रोजगार संकट बढाउने सम्भावना छ ।

अमेरिकी–भारतीय व्यापार वार्ता जुन अगस्ट २५–२९ को अवधिमा दिल्लीमा तय थियो, रद्द गरिसकिएको छ, जसले द्विपक्षीय नीतिगत संवादमा ठूला अवरोध सिर्जना गरेको छ । 

भारतीय विदेश मन्त्रालय यस कदमलाई “अनुपयुक्त, अनावश्यक र तर्कहीन” बताउँदै कडा आलोचना गरेको छ । प्रधानमन्त्री मोदीले भनेका छन्,“कुनै दबाब आउँ, हामी हाम्रै दृढता बढाउँदै लैजान्छौं । साना व्यवसायी, किसान, र जनताको हितलाई कुनै प्रकारको क्षति हुन दिन्नौं ।”

भारतीय विदेश मन्त्री जयशंकरले पनि यो कार्यलाई “अनुपयुक्त“ र “चुनौतीपूर्ण“ ठहर गर्दै, अमेरिकाको दोहोरो नीति (चीनलाई नरोक्ने तर भारतलाई निशाना बनाउने) प्रति असन्तुष्टि व्यक्त गरेका छन् ।

भारतीय सरकारले निर्यातकर्ताहरूलाई आर्थिक सहयोग, ऋणमा सहजता, तथा वैकल्पिक बजारमा म्ष्खभचकषष्अबतष्यल गर्ने योजनाहरू अघि सारेको छ । यस संकटले भारतको विदेश नीति र व्यापार रणनीतिमा नयाँ ढाँचा ल्याउने सम्भावना बढाएको छ — जसले रूस, चीन लगायतका साझेदारहरूसँग सम्पर्क मजबुत गर्नुपर्ने दबाब सिर्जना गरेको छ ।

यस कदमले अमेरिकी–भारतीय रणनीतिक भरोसामा कमी ल्याउने चेतावनी दिँदैछ । दीर्घकालीन रूपमा, यो अमेरिकी रक्षा साझेदारी, र अन्य क्षेत्रीय पहलहरूमा असर पु¥याउनसक्छ ।

अमेरिकाको थप २५% दण्डात्मक भन्सारले भारतको निर्यात र आर्थिक दृष्टिकोणमा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्ने निश्चित छ । तर भारतले आफ्नो रणनीतिक स्वायत्तता कायम राख्दै आत्मनिर्भरता र बहुसांस्कृतिक व्यापार सम्बन्ध सुदृढ गर्नुपर्ने अवस्थासमेत सिर्जना भएको छ । यहि संकटले भारतलाई वैकल्पिक साझेदारहरू खोज्न र घरेलु उत्पादन–क्षमता बलियो बनाउने अवसर पनि प्रदान गर्नेछ ।