कुन क्षेत्रमा कति डिग्री तापक्रम पुग्दा ‘लु’ चलेको मानिने भनेर छुट्टै मापदण्ड तय भएको छ । विभागले बनाएको मापदण्ड हेर्दा पनि तराईमा हल्का र मध्यमस्तरको लु (तातो हावाको बहाव) देखिएको छ । जल तथा मौसम विज्ञान विभागकाे कार्यालय भैरहवाका वरिष्ठ मौसमविद् वरुण पौडेलले तराई क्षेत्रको धनगढीदेखि सिमरासम्म तापक्रम बढ्दै गएको बताए । ‘भैरहवामा गर्मी निकै बढेको छ, एक साता भयो पानी नपरेको, त्यही भएर पनि तापक्रम बढेको हो,’ उनले भने ।

गत वर्ष वैशाख पहिलो सातादेखि असार दोस्रो सातासम्म तीनपटक (एकदेखि डेढ साता लामो अवधि)को लु चलेको थियो । जसकारण तराईका कयौँ जिल्लामा विद्यालय बन्द गरिएका थिए ।

वैशाख–जेठमा विराटनगर, वीरगन्ज, जनकपुर, सिमरा, भैरहवा, नेपालगन्ज र धनगढीमा तापक्रम ४०–४४ डिग्री सेल्सियस पुग्ने गरेको छ । विश्वव्यापी तापक्रम वृद्धिका कारण पनि नेपालमा पछिल्ला दशकमा लु बढिरहेको ठानिन्छ । तर, कुन स्तरमा लु बढिरहेको छ भनेर सरकारी अध्ययन छैन । जल तथा मौसम विज्ञान विभागका मौसमविद् सुदर्शन हुमागाईं भने नेपालमा लु चलेको लेखाजोखा गत वर्षबाट मात्र गरिएकाले विश्वव्यापी तापक्रम वृद्धिसँग जोडेर हेर्न नमिल्ने बताउँछन् । 

‘यसअघि पनि लु के थियो भनेर हेरिएको छैन, त्यही भएर एक वर्षको तथ्यांकलाई नै आधार बनाउन मिल्दैन,’ उनले भने, ‘प्रि–मनसुनमा कम पानी पर्नु, वर्षा, बादल र हावाका मौसमी गतिविधि कम हुँदा तराईमा लु चल्ने गर्छ ।’ छिमेकी भारतमा भने लु अर्थात् तातो हावाको घटना प्रतिदशक ०.६ घटनाका दरले बढिरहेको पाइएको छ । तर, शीतलहर भने हरेक दशकमा ०.४ घटनाले कमी आइरहेको छ । 

हैदराबाद विश्वविद्यालयका अध्ययनकर्ताले गरेको अध्ययनअनुसार लु शुष्क र अर्धशुष्क जलवायु क्षेत्रमा अधिक पाइएको छ । पूर्वऔद्योगिक युगपश्चात् विश्वको औसत तापमान करिब एक डिग्रीले वृद्धि भइसकेको छ । जल तथा मौसम विज्ञान विभागका अनुसार नेपालको तापक्रम वृद्धिको दर वार्षिक अधिकतम ०.०५६ डिग्री र न्यूनतम ०.००२ डिग्री छ । 

३३.५ डिग्री सेल्सियस पुग्यो काठमाडौंको तापक्रम 
देशभरको अधिकतम तापक्रम बढेको छ । काठमाडौं उपत्यकामा पनि दिउँसो चर्काे गर्मी हुन थालेको छ । त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल क्षेत्रमा शनिबार अधिकतम तापक्रम ३२.८ डिग्री सेल्सियस पुगेकामा आइतबार बढेर ३३.५ पुग्यो । न्यूनतम तापक्रम पनि १४.७ पुगेको छ ।

मौसम पूर्वानुमान महाशाखाका मौसमविद् गोविन्द झाका अनुसार काठमाडौंमा वर्षा गराउने प्रणाली निष्क्रिय बन्दा तापक्रम बढेको हो । त्यस्तै, आइतबारै दिपायलमा अधिकतम तापक्रम ३६.२, वीरेन्द्रनगरमा ३६, घोराहीमा ३५.४, पोखरामा ३२.६, ओखलढुंगामा २७.५, धनकुटामा २९.५, विराटनगरमा ३७.७ र धरानमा ३७.४ डिग्री सेल्सियस मापन भएको छ ।